De Grote Zandgroeve

Zand- en grindwinning

In de ijstijd zijn enorme hoeveelheden zand en stenen aangevoerd door de gletsjers overal op de Veluwe. De Goudsberg (ook wel Lunterseberg genoemd) werd eeuwen lang gebruikt voor het afgraven van zand en grind. Zwaar handwerk voor de gravers en zwaar werk voor de trekpaarden om de hoogteverschillen, langs mulle wegen, te overbruggen. Na de oorlog is de zandwinning enorm toegenomen. Vele wegen en huizen zijn gerealiseerd met zand uit de grote zandgroeve. Daardoor is het aanzien van het landschap sterk veranderd. Het diepe dal dat tussen het hoogste punt van het gebied – de Piek – en de Lindeboomsberg ligt, was vroeger juist een top: de Hooge Berg.De grote zandgroeve is al enkele tientallen jaren niet meer in gebruik. Nog steeds zijn enkele kleine afgravingen zichtbaar. Nog vroeger werd er veel grind gewonnen door middel van pure handenarbeid. Met paard en wagen werd het kostbare grind afgevoerd naar verzamel depots. Met recht ‘het goud van de Goudsberg’.

Zo’n tien jaar terug is op de vlakke bodem een wedstrijdparcours aangelegd voor paarden met aangespannen wagens door de Stichting Peerdsturen. Al 25 jaar organiseren zij jaarlijks “Het Lunters Daagje Peerdsturen” in deze grote Zandgroeve. Dit is een spectaculair gebeuren wat veel toeschouwers trekt. In de winter als er sneeuw ligt weten de Lunterse kinderen de mooie hellingen goed te vinden om sleetje te rijden.

De slotfase van het project Goudsberg Middelpunt van Nederland bestaat uit het maken van een loopverbinding tussen het diepste punt van de grote Zandgroeve en het Middelpunt van Nederland. Dit wandelpad tegen de helling is onderdeel van de wandelroute die belangrijke bezienswaardigheden in het gebied met elkaar verbindt. Tegelijk krijgt de bezoeker informatie over de ontstaansgeschiedenis van het gebied en fungeert het object als ‘eye-catcher’ en oriëntatiepunt in de uitgestrekte vlakte van de zandafgraving. Het object bestaat uit een driedimensionale tijdlijn in de vorm van een trap van Corten staal. In een vloeiende lijn van bijna 100 meter wordt een hoogteverschil van 15 meter overwonnen. Langs die trap staan een aantal figuren die elk een bepaalde periode in de geschiedenis vertegenwoordigen. Als inleiding staat een object onderin de groeve dat refereert aan de vorming van het landschap gedurende de ijstijd 140.000 jaar geleden. Vervolgens staan naast de trap achtereenvolgens een sabeltandtijger (refererend aan het pleistoceen), een rendier (verwijzend naar het holoceen, de tijd van jagers en verzamelaars), een rund (als symbool van de eerste boeren in de late steentijd), een middeleeuwse ridder (de tijd van de adel en de dorpelingen) en een man met een kruiwagen (letterlijk bezig met grindwinning in de zandgroeve).