Het Luntersche Buurtbosch
Het Luntersche buurtbosch
Het Luntersche Buurtbosch is een bosgebied op de Veluwe ten oosten van Lunteren. Het is aangelegd in de jaren 90 van de negentiende eeuw door notaris J.H.Th.W. van den Ham (1822-1912).
Voorgeschiedenis
Al in 1848 en 1849 had het Buurtbestuur op kleine schaal bos laten planten in het gebied. Ook in 1862 werd op voorstel van de burgemeester 6 ha. woeste veluwse grond bebost. Bij deze, en enkele andere verspreide initiatieven tot bebossing van de heide bleef het. Notaris Johan van den Ham was van mening dat de woeste gronden een bron van werkverschaffing voor het dorp konden vormen als ze grootschalig werden bebost. Daartoe moest dan wel het oude gemeenschappelijke grondbezit worden beëindigd. De heidevelden ten oosten van Lunteren waren gemeenschappelijk bezit van de Buur(t)schap Lunteren en Meulunteren. Er werd op kleine schaal grind en zand afgegraven, er werd heide geplagd, er werden schapen geweid en bijenkorven uitgezet. Deelgerechtigheid in de Buurtschap was gebaseerd op het aantal geslachten of het aantal jaren dat men in de kerkboeken was ingeschreven of op het aantal stenen woningen dat men in bezit had. Een andere bestemming voor de heide vinden, door deze te verpachten of in persoonlijk gebruik te geven was onmogelijk volgens het statuut van de Buurtschap.
Van gemeenschapsgrond naar private grond
De oplossing moest volgens Van den Ham komen van de verdeling van de gemeenschappelijke grond in persoonlijk eigendom van de deelgerechtigden. Met de totstandkoming van de Markewet in 1886 werd het mogelijk tot verdeling van de gronden over te gaan. Het zou nog tot 9 december 1890 duren voordat door notaris Fischer de “Acte van Verdeeling van de Buurt van Lunteren” werd getekend.
Aanleg van het Buurtbosch
Van den Ham – in Lunteren bekend als de “Oude Notaris” – liet vervolgens weten dat iedereen die zijn stukje grond wilde verkopen voor 40 tot 50 gulden per hectare bij hem terechtkon. Hij kreeg al snel grote stukken heide in bezit. Zijn belangstelling ging vooral uit naar de heide op en rond de Hoge Berg en de Galgenberg. Die achtte hij niet geschikt voor landbouw, maar wel voor bebossing. Hij verwierf in korte tijd ongeveer 130 ha. Hij maakte een bebossingsplan dat gebaseerd was op paden in een bladervorm. Langs de paden kwamen loofhoutsingels. Daartussen werd grove den geplant. In totaal werden 600.000 dennen en 100.000 loofblomen geplant. Van den Ham hield zelf toezicht op de werkzaamheden, die werden uitgevoerd door arbeiders uit de omgeving, die op die manier in de winter wat extra arbeid en inkomen hadden.
Van private grond weer naar gemeenschapsgrond
Na het overlijden van notaris Van den Ham in 1912 bleek dat hij in zijn testament alle gronden die hij van de Buurtschap had gekocht en bebost, weer terug wenste te geven aan de Lunterse gemeenschap. Daartoe moest volgens het testament van “De Oude Notaris” een stichting “Het Luntersche Buurtbosch” worden opgericht. “Aan deze Stichting maak en legateer ik bij dezen: 1. In vollen eigendom al de tot genoemd Buurtbosch behoorende mij toebehoorende gronden, afkomstig van de voormalige Buurt van Lunteren en Meulunteren, bestaande in dennen-bosschen, omringd van randen met loofhout en loofhoutboschjes, paden en wegen, steenen koepel enz., gelegen in sectie B.K. en C. van de kadastrale Gemeente Lunteren, thans bekend onder den naam van Het Buurtbosch met al de daaraan verbonden regten en geregtigheden. 2. Eene som van drieduizend gulden om de renten daarvan tot onderhoud van het bosch aan te wenden”.
Het bos is tegenwoordig geregistreerd als monument in het monumentenregister van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed.
Ook de gedenkboom die in 1914 geplant is op een open plek in het bos, een amerikaanse eik, met daaromheen een smeedijzeren hek en aan vier zijden banken, heeft die status. En ook uitzichttoren de Koepel, gelegen midden in het Buurtbosch op de Galgenberg is een rijksmonument. De stichting “Het Luntersche Buurtbosch” wordt bijgestaan en het financieel ondersteund door de vereniging “Vrienden van het Luntersche Buurtbosch”. Deze vereniging is met 1.250 leden een van de grootste verenigingen van de gemeente Ede.
